Werkbezoek Schoolstraten & Fietsstimulering in Parijs

Afgelopen week verdiepten partners van de City Deal Fietsen voor Iedereen zich in de aanpak van schoolstraten en fietsstimulering in de regio Parijs. Vanuit Frankrijk sloten belangrijke partijen aan: het Ministerie van Transport (verantwoordelijk voor nationaal beleid en coördinatie), Île-de-France Mobilités (regionale vervoersautoriteit, onder andere verantwoordelijk voor Véligo en fietsparkeerplannen), de gemeente Parijs (met projecten rond schoolstraten, vergroening en autoluwe zones) en de Franse Fietsersbond FUB met het programma Vélo-Égaux, dat inzet op inclusieve toegang tot fietsen.

Schoolstraten in Parijs

Parijs loopt voorop in de transformatie van schoolomgevingen. Inmiddels zijn er ruim driehonderd straten rondom scholen heringericht tot zogenaamde Rues aux enfants. Auto’s zijn er geweerd en de ruimte is ingericht met groen, speelplekken en veilige loop- en fietsroutes. Priscilla Benedetti, (afdelingshoofd projecten, gemeente Parijs) nam ons mee in de impact van het initiatief Rues aux enfants. Priscilla vertelde dat de aanleiding voor de transformatie onder andere stevige ambities in het verbeteren van de luchtkwaliteit, geluidskwaliteit en leefbaarheid waren. En bovenal het gebrek van zelfstandigheid van kinderen, die letterlijk steeds minder ruimte hebben in de dichtbevolkte stad. Zo bleek dat jonge gezinnen steeds vaker de stad verlieten omdat het voor hen niet leefbaar was. Daarmee is het doel van de schoolstraten breder dan verkeersveiligheid alleen: schoolstraten dragen bij aan een gezondere leefomgeving, stimuleren beweging en vergroten de autonomie van kinderen.

De aanpak begint vaak met tijdelijke afsluitingen, zodat bewoners kunnen wennen en draagvlak kan groeien. De inrichting is zichtbaar en aantrekkelijk, met vlakke bestrating, afwijkende kleuren, fruitbomen en nevelpalen die bijdragen aan klimaatadaptatie. Veranderingen worden gebiedsgericht en in kleine stappen doorgevoerd, zodat bewoners niet in één keer worden geconfronteerd met grote ingrepen. Door te werken met standaardontwerpen voor schoolstraten kan de gemeente bovendien sneller schakelen en procedures vereenvoudigen.

Participatie speelt een belangrijke rol. Bewoners worden betrokken via straatfeesten, gezamenlijke boomplantacties en buurtactiviteiten, waardoor sociale cohesie en acceptatie toenemen. Scholen geven aan dat de veilige inrichting van de schoolomgeving ook het contact met ouders verbetert, omdat gesprekken nu eenvoudiger en in een rustige omgeving kunnen plaatsvinden.

Resultaten schoolstraten

Priscilla gaf aan dat leefkwaliteit moeilijk te meten is, maar er wel duidelijke resultaten naar voren kwamen. Schoolstraten zorgen voor meer verkeersveiligheid, een prettiger woonklimaat (en daardoor hogere huizenprijzen) en meer sociale samenhang in buurten. Ook wordt er een stijging in actieve mobiliteit gezien. Echter, dit gaat vaak om lopen of steppen. In Frankrijk zijn ouders namelijk verplicht om hun kind op de dichtstbijzijnde school in te schrijven. De afstanden zijn dus klein en fietsen is dan niet nodig.

Tegelijkertijd kwamen tijdens het werkbezoek ook de uitdagingen aan bod. Zo bleek de gekozen bestrating soms snel vuil te worden, en waren de eerste afsluitingen met hekken en sloten gevoelig voor sabotage. Inmiddels wordt gewerkt met een eenvoudiger systeem dat zichzelf reguleert: bewoners en ondernemers zien er zelf op toe dat de hekken goed gebruikt worden. Ook de timing van vergroening is een punt van aandacht, omdat bomen planten tijdens de zomervakantie niet ideaal is.

Fietsstimulering: het Véligo-programma

Naast de fysieke inrichting van de stad zet Parijs sterk in op fietsstimulering. Het meest opvallende voorbeeld is het Véligo-programma van Île-de-France Mobilités. Inwoners van de regio kunnen voor zes tot negen maanden een elektrische fiets huren, met kortingen voor studenten en de mogelijkheid tot een werkgeversbijdrage. Het idee is dat mensen de fiets kunnen uitproberen voordat zij besluiten er zelf een aan te schaffen.

Het programma is uitgegroeid tot de grootste publieke e-bikehuurdienst ter wereld, met ruim twintigduizend fietsen, plus 1000 cargofietsen. Sinds de start in 2019 maakten 130.000 mensen gebruik van Véligo. Bijna de helft van hen fietste voorheen nooit, en een grote meerderheid schaft na afloop van de huurperiode met subsidie een eigen fiets aan. Zo levert het programma niet alleen een forse groei in fietsgebruik op – ruim 35 procent meer fietsritten in de regio – maar ook een structurele gedragsverandering.

Er zijn echter ook uitdagingen. In totaal zijn inmiddels zevenduizend fietsen gestolen, wat laat zien dat veiligheid en ontwerp van de fietsen cruciaal zijn. Daarnaast moet het programma blijven vernieuwen om nieuwe doelgroepen te bereiken, zeker nu de eerste golf van geïnteresseerde gebruikers is geweest. Toch is de ambitie groot: de vloot moet groeien naar veertigduizend fietsen, met meer varianten en extra onderhoudslocaties om de dienstverlening te verbeteren. Vanuit de deelnemers werd ook nog een kritische noot gemaakt over de betaalbaarheid van het tijdelijke fietsabonnement. Dit zou een drempel kunnen zijn voor verschillende doelgroepen.

Impact

• Sinds 2019: 130.000 gebruikers.
• 46% van de gebruikers fietste niet voor deelname.
• 68–70% schaft daarna zelf een fiets aan.
• Slechts 6% stopt met fietsen na afloop.
• Resultaat: +35% meer fietsritten in de regio.

Belangrijkste take-aways werkplaats:

• Budget & ambitie: forse investeringen door de gemeente Parijs in fietsstimulering en schoolstraten.
• Gezonde leefomgeving als drijfveer: schoolstraten zijn niet primair fietsbeleid, maar onderdeel van klimaatadaptatie, luchtkwaliteit en kindvriendelijkheid.
• Slimme participatie: begin met positieve groepen, gebruik straatfeesten en tijdelijke pilots voor draagvlak.
• Top-down regie: stapsgewijze invoering, met monitoring en evaluatie.
• Educatie: ingebouwd met gesubsidieerde fietslessen via school voor alle 10-jarigen in Parijs.

Lessen voor Nederland:

• Maak resultaten zichtbaar en overtuigend voor bewoners en politiek.
• Benader fietsbeleid als gezondheids- en leefomgevingsopgave, niet enkel als mobiliteitsvraagstuk.
• Zet vaker tijdelijke pilots in om draagvlak op te bouwen.
• Investeer structureel in fietseducatie en toegang tot fietsen voor kinderen.
• Zorg voor integraal beleid: koppeling tussen mobiliteit, klimaat, gezondheid en sociale cohesie.

Conclusie

Het werkbezoek heeft laten zien dat de Parijse aanpak inspireert door de combinatie van top-down regie, stevige investeringen en aandacht voor inclusie en leefkwaliteit. Voor de partners van de City Deal bevestigt dit de noodzaak om ook in Nederland integraal te werken aan een fietsecosysteem rondom scholen.

Tijdens de werkplaats werd de vertaalslag gemaakt naar de Nederlandse context: hoe kunnen schoolstraten ook hier een motor worden voor fietseducatie en gelijke toegang tot fietsen? Het bezoek werd afgesloten met een gezamenlijke fietstocht langs Parijse schoolstraten. De opgedane lessen worden de komende periode verder gedeeld, onder meer via een video en een uitwerking van een reflectieopdracht door de deelnemers.

Impressie: Voor en na

In de impressiefoto’s hieronder zie je hoe straten waren ingericht voordat ze werden getransformeerd naar een schoolstraat. Met dank aan deelnemer Arjen Klinkenberg voor het samenstellen van de foto’s.